Εισαγωγή
Ο Μανόλης Αλεξάκης γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης. Είναι εκπαιδευτικός. Σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Συνέχισε τις Μεταπτυχιακές του Σπουδές στη Συγκριτική Αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο της Λιέγης. Στη συνέχεια σπούδασε Πολιτικές επιστήμες στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, με Μεταπτυχιακές Σπουδές στην Ευρωπαϊκή Πολιτική Ανάλυση. Η Διατριβή του στην Εκπαιδευτική Πολιτική της Ε.Ε. μετά τη Λισαβόνα κρίθηκε άριστη.
Έχει διατελέσει αντιδήμαρχος Ηρακλείου και Περιφερειακός Σύμβουλος. Ασχολείται με το κίνημα του εθελοντισμού εδώ και 25 χρόνια. Υπήρξε Πρόεδρος και μέλος σε πολλές Εθελοντικές Πρωτοβουλίες. Για τέσσερα χρόνια ήταν Πρόεδρος της Βικελαίας Δημοτικής Βιβλιοθήκης Ηρακλείου. Σήμερα υπηρετεί ως Συντονιστής Εκπαίδευσης στο Γραφείο των Βρυξελλών υπεύθυνος για τη Δυτική Ευρώπη.
Έχει ήδη συγγράψει και εκδόσει :
- ΑΝΑΖΗΤΗΣΕΙΣ, 1999, σειρά άρθρων, (τιμητικός τόμος των βιβλιοπωλών Ηρακλείου).
- ΒΕΛΗ ΣΤΗ ΦΑΡΕΤΡΑ, 2010, σειρά άρθρων, Εκδόσεις Δοκιμάκη.
- ΙΔΑΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ, 2011, Ιστορικό Μυθιστόρημα, Εκδόσεις Ταξιδευτής.
- Η ΜΕΓΑΛΗ ΑΝΑΤΡΟΠΗ, 2012, Ιστορικό Μυθιστόρημα, Εκδόσεις Ταξιδευτής.
Το τελευταίο αυτό ιστορικό μυθιστόρημα τοποθετείται στη μινωική Κρήτη του 16ου-15ου αι. π. Χ., μια περίοδος που σπάνια παρουσιάζεται στο λογοτεχνικό αυτό είδος. Πρόκειται μάλιστα για το δεύτερο μέρος μιας τριλογίας, της οποίας ο πρώτος τόμος φέρει τον τίτλο «Κνωσσός, 1560 π. Χ. – Η Ιδανική Πολιτεία».
Το πρώτο βιβλίο της τριλογίας : Η Ιδανική Πολιτεία
Το πρώτο βιβλίο της τριλογίας μιλά για μια υποθετική ιδανική πολιτεία που ιδρύθηκε στην Κρήτη μετά τη μεγάλη καταστροφή που επέσυρε η έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας. Η φαντασία του συγγραφέως χρησιμοποιεί γόνιμα ποικίλα ιστορικά στοιχεία σε μια πρωτότυπη σύνθεση, όπως τη θρησκευτική παράδοση που ήθελε ο μυθικός βασιλιάς Μίνωας, γιος του Δία και της Ευρώπης, να ανεβαίνει κάθε 9 χρόνια στο Ιδαίο άντρο για να παίρνει τους πιο δίκαιους νόμους από τα χέρια του ίδιου του θεϊκού του πατέρα, που είχε κι εκείνος γεννηθεί στην Κρήτη.
Υπάρχει ακόμα μια σαφής αναφορά στην ιδανική κοινοπολιτεία των Κρητών, τη Μαγνησία, που ο Πλάτων σχεδιάζει στο τελευταίο του έργο, τους Νόμους.
Για τον Μ. Αλεξάκη, αυτή η ιδανική πολιτεία κυβερνιόταν από εξέχουσες ιερατικές προσωπικότητες που εξέλεγαν κάθε 9 χρόνια το θρησκευτικό και πολιτικό ηγέτη του νησιού, που έπαιρνε τον τίτλο «Μίνωας» (τίτλο που διατηρούσε και μετά το τέλος αυτού του λειτουργήματος). Η ισότητα των δυο φύλων, που επικρατούσε στη «μινωϊκή» κοινωνία έκανε δυνατή και στις γυναίκες την πρόσβαση σε κάθε αξίωμα, συμπεριλαμβανομένου και του προαναφερόμενου υψίστου. Η ισότητα και η κοινωνική δικαιοσύνη χαρακτηρίζουν και την οικονομική οργάνωση της ιδανικής τούτης Κρήτης, εφ’όσον ένα μέρος των εισοδημάτων και της σοδειάς όλων των πολιτών συγκεντρώνεται στις αποθήκες των μεγάλων θρησκευτικών κέντρων του νησιού προς κοινή χρήση, για τις δημόσιες δαπάνες και σαν παρακαταθήκη σε περίπτωση μελλοντικών δυσκολιών. Το μεγαλύτερο τέτοιο κέντρο είναι η Κνωσός και έτσι ο κύριος Αλεξάκης παρουσιάζει σαφώς την ερμηνεία που αποδέχεται όσον αφορά την ύπαρξη μεγάλων κτιριακών συγκροτημάτων σε διάφορες πόλεις του νησιού, που συνήθως ονομάστηκαν «βασιλικά ανάκτορα» από τους αρχαιολόγους.
Η φιλειρηνική διάθεση, αλλά και η αυτοπεποίθηση των Κρητών όσον αφορά τη δύναμη του στόλου τους ήταν εμφανής από την απουσία τειχών από οποιαδήποτε πόλη τους. Κι αυτό το πνεύμα ξαναζωντανεύει ο συγγραφέας στο έργο του.
Στο πρώτο βιβλίο του μάλιστα αποτίει έναν εξαιρετικό φόρο τιμής στον Αρθούρο Έβανς, τον αρχαιολόγο που αφιέρωσε τη ζωή του στην ανακάλυψη των σημαντικότερων κέντρων του μινωϊκού πολιτισμού. Ενώ είναι έτοιμος να αρχίσει τις πρώτες του ανασκαφές και αναρωτιέται ποια θα ήταν η πιο κατάλληλη τοποθεσία, ο Αρθούρος εμφανίζεται να ταξιδεύει μυστηριωδώς μέσα στο χρόνο, ενώ παίζει στα χέρια του ένα δαχτυλίδι που βρήκε τυχαία στην κρητική εξοχή.
Το δαχτυλίδι κοσμείται από έναν πανάρχαιο σφραγιδόλιθο και τον μεταφέρει μυστηριωδώς στη δική του εποχή, μέσα στις αποθήκες του ιερού χώρου τη Κνωσού. Έτσι ο Αρθούρος θα μπορέσει να έχει μια άμεση επαφή και γνώση του μινωϊκού πολιτισμού - και ο αναγνώστης επίσης, που περιφέρεται μαζί του και βλέπει μέσα από τα δικά του μάτια όλες τις πλευρές της κοινωνικής ζωής και οργάνωσης της ιδανικής αυτής πολιτείας.
Ο Αρθούρος μάλιστα θα ζήσει έναν δυνατό πλατωνικό έρωτα με με την πρωθιέρεια της Κνωσού, που πρόκειται σύντομα να διαδεχθεί τον τωρινό Μίνωα, αν φυσικά ακολουθήσει την ως τότε προδιαγεγραμμένη ιερατική της πορεία. Η νεαρή Αλεξάνδρα, πανέμορφη, ενάρετη και προικισμένη με ιδιαίτερη σοφία, βρίσκεται σε τρομερό δίλημμα, αλλά ακολουθεί τη φωνή του καθήκοντος και προτιμά να παραμείνει η αγνή θεράπαινα της Μεγάλης Θεάς, που ετοιμάζεται να επωμιστεί τη διακυβέρνηση ολόκληρου του νησιού και την ευθύνη της ευημερίας του λαού της.
Το δεύτερο βιβλίο της τριλογίας : Η Μεγάλη Ανατροπή
Μετά την ξαφνική και αναπάντεχη (όσο και η άφιξή του) επιστροφή του Αρθούρου στην εποχή του, βρίσκουμε στην αρχή του δεύτερου τόμου την Αλεξάνδρα απαρηγόρητη για την εξαφάνιση του αγαπημένου της. Ακόμα και για μια κοπέλα τόσο συνετή, ευσυνείδητη, έξυπνη και καλλιεργημένη, ο πόνος μιας χαμένης αγάπης είναι πολύ βαρύς. Πρέπει να πω ότι ο συγγραφέας εδώ καταφέρνει να κάνει πιο ζωντανό κι ανθρώπινο το πορταίτο της πρωταγωνίστριάς του, που οι εξαιρετικές αρετές της της δίνουν συχνά εξωπραγματικές διαστάσεις.
Ανήσυχος ο πνευματικός της πατέρας και τωρινός Μίνωας, ο Δικαιόκριτος, αποφασίζει να επισπεύσει το ταξίδι που θα έκαναν μαζί με την Αλεξάνδρα ως το Ιδαίον Άντρον με την ευκαιρία της μεγάλης παν-κρητικής γιορτής της Άνοιξης, των Ανθεστηρίων (μια αναφορά στο Αθηναϊκό αρχαίο εορτολόγιο), κατά την οποία θα γινόταν και η τελική μύησή της διαδόχου του, που από την επόμενη χρονιά θα μπορούσε να αναλάβει τα καθήκοντα της Αρχιέρειας και πολιτικής ηγέτιδας του νησιού.
Η ελπίδα του Μίνωα να κατευνάσει την ταραγμένη ψυχή της κοπέλλας η αλλαγή περιβάλλοντος και η υπενθύμηση των κοινωνικών και θρησκευτικών υποχρεώσεών της αποδευκνύεται τελικά βάσιμη. Κατά την άνοδο της ομάδας από την Κνωσό ως το Ιδαίον Άντρον (αντίστοιχη με την πορεία που πραγματοποιούν οι τρείς νομοθέτες του Πλάτωνα) ο συγγραφέας δράττεται της ευκαιρίας για να μας προσφέρει μια ζωηρή περιγραφή της ομορφιάς της Κρητικής γης, αλλά και της καθημερινής ζωής των ανυρώπων της, που, όπως πιστεύει, δεν άλλαξαν με το πέρασμα των αιώνων. Αυτές οι περιγραφές προσδίδουν στην αφήγηση μια απρόσμενη επικαιρότητα, ρίχνοντας γέφυρες ανάμεσα στο παρελθόν και στο παρόν – τόσο που ο αναγνώστης αισθάνεται πως περιδιαβάζει τώρα μαζί με το Δικαιόκριτο και την ομάδα του στα βουνά και στα χωριά της μεγαλονήσου.
Η μεγάλη γιορτή για την αναγέννηση της φύσης είναι μια ευκαιρία για το συγγραφέα να αναδείξει ακόμη μια φορά πολλές από τις θετικές πλευρές της “ιδανικής πολιτείας” του: την εναρμόνιση των ανθρώπων με το περιβάλλον, την ισότητα, την ελευθερία και την καλιέργεια των μινωϊτών, την αγάπη τους για την ομορφιά, τις τέχνες και τη χαρά της ζωής. Πρέπει να πω ότι ο συγγραφέας εκτρέπεται συχνά, νομίζω, από την αφήγηση της κεντρικής του ιστορίας, για να μας δώσει προσθετες ιστορικές πληροφορίες και να εκφράσει σκέψεις άμεσα ή με τη φωνή των πολλών προσώπων που συμμετέχουν στη δράση. Αλλά τα “εμβόλιμα” αυτά μέρη του έργου είναι συνήθως τόσο ενδιαφέροντα, που θεωρώ ότι μπορεί να “συγχωρηθεί” ο δημιουργός τους.
Όσο το ιερατείο και οι υποστηρικτές του βρισκόταν απασχολημένοι με τους εορτασμούς, κι ο Μίνως έλειπε από το κέντρο της Κνωσού, οι αριστοκράτες του νησιού, που για πολύ καιρό έκρυβαν τη δυσαρέσκειά τους για το καθεστώς ισότητας που εκατέστησαν οι Μίνωες, κάτω από την ηγεσία του φανατικού και αδίστακτου Εφιάλτη, αποφάσισαν να χτυπήσουν με τους δικούς τους οπαδούς ταυτοχρόνως σε διάφορα καίρια σημεία, για να ανατρέψουν το πολίτευμα και να καναπάρουν στα χέρια τους την εξουσία. Αυτό το πραξικόπημα έδωσε και το όνομά του στον τόμο : « Η Μεγάλη Ανατροπή ».
Μόλις συνήλθαν από την έκπληξη, ο Μίνωας, η πρωθιέρεια Αλεξάνδρα και οι δικοί τους οργάνωσαν την αντίσταση και, αναγκασμένοι να αντιβούν τις φιλειρηνικές τους πεποιθήσεις, πέρασαν στην ένοπλη σύγκρουση. Ολόκληρο το νησί βυθίστηκε στις φλόγες του εμφύλιου πολέμου, όπου γείτονες, φίλοι, συγγενείς βρέθηκαν ξαφνικά να αλληλοσπαράζονται.
Ωστόσο ο συγγραφέας μας επιφυλάσσει πολλές εκπλήξεις και αιφνίδιες μεταβολές των καταστάσεων, κρατώντας τον αναγνώστη σε συνεχή εγρήγορση και αγωνία για το τι θα συμβεί παρακάτω.
Οι αρχηγοί των δύο στρατευμάτων βρίσκονται τελικά αντιμέτωποι στο σημαντικότερο πεδίο της μάχης, όπου η ζυγαριά της νίκης γέρνει πότε από τη μια και πότε από την άλλη πλευρά για πολύ καιρό.
Αίφνης ο Έρωτας, που αρέσκεται στο να παίζει παράξενα παιχνίδια, γλιστρά ανάμεσα στους μαχητές και παρασέρνει στα δίχτυα του ένα από τα πρωτοπαλλήκαρα των στασιαστών, το Γλαύκο (που ωστόσο παρουσιάζεται σα νέος σοβαρός και αξιοπρεπής, που πίστευε ειλικρινά ότι η Κρήτη θα κυβερνιόταν καλύτερα από τους αριστοκράτες, στους οποίους ανήκε η οικογένειά του) και… την πρωθιέρεια Αλεξάνδρα. Η ηρωίδα αυτή τη φορά θα ξεχάσει τους όρκους της και θα αφεθεί να ζήσει τη γλυκύτητα και τη θέρμη του ερωτικού πάθους. Έτσι, μέσα στο βίαιο και ταραγμένο κλίμα που επικρατεί, η Αλεξάνδρα κι ο Γλαύκος ζουν – κι εμε|ς μαζί τους - μια όαση τρυφερότητας και αγάπης που όλο και βαθαίνει. Τέλος, μετά το θάνατο του Γλαύκου και μπροστά στην ήττα των δικών της, η Αλεξάνδρα, έγγυος πλέον, θα υπακούσει στην εντολή του Μίνωα και θα εγκαταλείψει την Κρήτη. Ο συγγραφέας σκοπεύει να ακολουθήσει τον περίπλου της στο τελευταίο βιβλίο της τριλογίας, που ετοιμάζει προς το παρόν.
Ας προσθέσω, ολοκληρώνοντας, ότι η γλώσσα του συγγραφέως είναι πλούσια, γλαφυρή και προσεγμένη. Το ύφος του χαρακτηρίζεται από εξαιρετική ζωντάνια, όπως είναι φυσικό για κάποιον αφηγητή που ασχολείται προφανώς με θέματα πολύ αγαπητά του : την ιδιαίτερη πατρίδα του την Κρήτη, τον αρχαίο Μινωϊκό και ελληνικό πολιτισμό, τη δικαιοσύνη, την πολιτική και κοινωνική ισότητα, το κοινό καλό, την πνευματικότητα, τη φύση, τη ζωή, τον έρωτα.
Ένα ακόμη αξιοπρόσεκτο σημείο είναι πως οι ήρωες κινούνται από ανώτερες ηθικές αρχές και ιδανικά, δημιουργώντας ξεκάθαρα πρότυπα ανθρώπων, σε μια αποχή που οι αντι-ήρωες ή οι αμφιλεγόμενες προσωπικότητες κυριαρχούν στο χώρο της λογοτεχνίας – και όχι μόνο. Μπορούμε να πούμε ότι ο επιστήμονας κι ο εκπαιδευτικός διαφαίνονται αρκετά συχνά πίσω από το λογοτέχνη, όταν υιοθετεί ένα τέτοιο, κάπως “διδακτικό” τόνο.
Επί πλέον, πιστεύω ότι η τωρινή κατάσταση κρίσης και “ανατροπής” που γνωρίζει η κοινωνία μας σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο, κάνει ακόμα πιο επίκαιρους τους προβληματισμούς που φέρνει στην επιφάνεια το περιεχόμενο του βιβλίου.
Aikaterini Lefka
Octobre 2013
